Na wstępie wskazać należy, że wizerunek stanowi dobro osobiste podlegające ochronie prawnej. Do bezprawnego wykorzystania wizerunku najczęściej dochodzi na łamach portali społecznościowych, telewizji lub prasie poprzez umieszczenie różnego rodzaju zdjęć lub filmów niezgodnie z wolą utrwalonej na niej osoby. Posłużenie się wizerunkiem osoby, która nie wyraziła na to zgody, stanowi naruszenie prawa.
Rozpowszechnienie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Wyrażenie zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie ma określonej formy. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku, co do zasady nie jest wymagana w sytuacji, gdy osoba, której wizerunek wykorzystano, otrzymała za to wynagrodzenie. Zezwolenia nie wymaga także rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych lub osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Czym jest wizerunek? W praktyce, nie ma jednej spójnej definicji wizerunku jako dobra osobistego. Definicja taka nie została również wypracowana w ustawodawstwie. Zasadą jest jednak, iż na wizerunek składają się cechy charakterystyczne danej osoby, które pozwalają lub umożliwia identyfikację konkretnej osoby. Na wizerunek składają się również naturalne cechy człowieka, czy też dodane do niego cechy, jak makijaż, ubiór czy rekwizyty (np. okulary, laska itp.), ponieważ pełnią one ważką rolę identyfikacyjną, o ile są one dla tej osoby bardzo charakterystyczne.[1] Naruszeniem wizerunku jest nie tylko opublikowanie go bez Twojej zgody, ale także wszelkie obraźliwe komentarze lub przeróbka zdjęcia. Prawo do wizerunku przysługuje tylko osobie fizycznej.
Droga cywilna
Co więc zrobić w sytuacji, gdy Twój wizerunek został wykorzystany bez Twojej zgody? W pierwszej kolejności omówimy działania na płaszczyźnie cywilnej. Przede wszystkim należy wykonać poniższe kroki.
Jeżeli Twoje wezwanie nie przyniosło pożądanego rezultatu, możesz pozwać osobę, która dokonała naruszenia. W pozwie możesz żądać usunięcia publikacji Twojego wizerunku, przeprosin oraz zadośćuczynienia na Twoją rzecz lub zapłaty na określony cel społeczny. Pamiętaj, że fakt bezprawnego rozpowszechnienia wizerunku nie uzasadnia automatycznie prawa do zadośćuczynienia pieniężnego. W przypadku wysuwania takiego roszczenia musisz wykazać, że wskutek naruszenia Twojego wizerunku doznałeś/aś krzywdy.
Droga karna
Wizerunek podlega ochronie nie tylko na gruncie przepisów prawa cywilnego, ale również prawa karnego. Zgodnie z art. 212. Kodeksy karnego: Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności,
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Ponadto, w razie skazania, sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, czy na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
Jeśli interwencja u naruszyciela lub administratora spotka się z brakiem odpowiedzi lub odmową usunięcia naruszenia Twojego wizerunku, oprócz wytoczenia sprawy cywilnej, możesz złożyć również zawiadomienia o przestępstwie na komisariacie policji.
Z uwagi na fakt, że większość przypadków naruszeń wizerunku jest dokonywanych za pośrednictwem Internetu, często w tego typu sprawach nie posiadamy danych identyfikujących naruszyciela wizerunku. Wszczęcie postępowania karnego powinno umożliwić nam ustalenie danych osób, które mogły się dopuścić naruszenia Twojego wizerunku. Organy ścigania mogą zwrócić się do administratora portalu, aby wskazał nr IP, z którego dokonano naruszającego wpisu. Następnie organy mogą zwrócić się do dostawcy Internetu z wnioskiem o udzielenie informacji, kto korzysta z danego adresu IP. W tym trybie często udaje się ustalić tożsamość osoby naruszającej.
Co ważne, musisz sam wnieść do sądu akt oskarżenia. Nie zrobi tego za Ciebie prokurator. W związku z tym w toku postępowania samodzielnie będziesz popierać oskarżenie przed sądem. Oczywiście możesz skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.
[1] tak S. Kalus [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1-125), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 23.)